خراسان جنوبی ها در سال 700 هزار تن گرد و غبار می خورند

خراسان جنوبی مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی گفت: در سال بیش از ۷۰۰ هزار تن گرد و غبار از کانون‌های فرسایش خراسان جنوبی بلند می‌شود و بخش زیادی از آن در استان رسوب می‌کند و به نوعی بر سر مردم فرو می‌ریزد و بخشی از آن از استان خارج می‌شود.

۱۷  ژوئن به عنوان روز جهانی بیابان زدایی در سراسر جهان نام گذاری شده است و این روز (روز جهانی بیابان زدایی) در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود.

پیش‌روی بیابانها، فروسائی زمین در نواحی خشک، نیمه خشک و مناطق نیمه مرطوب  را دربرمی‌گیرد و عوامل دخیل در پیدایش آن در وهله اول فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب و هوا است. پیشروی بیابان‌ها به مفهوم توسعه بیابانهای از پیش موجود نیست.

این فرآیند در حقیقت به این دلیل رخ می دهد که اکوسیستمهای نواحی خشک که بیش از یک سوم کره زمین را در بر می گیرند شدیداً  در معرض استفاده بیش از حد و عدم بهره برداری صحیح از زمین قرار دارند. فقر، عدم ثبات سیاسی، جنگل زدایی و تخریب جنگلها، چرای بیش از حد دامها و روشهای نامناسب و نادرست آبیاری همگی می‌تواند به کاهش میزان حاصلخیزی زمین بینجامد.

اکنون خراسان جنوبی به دلیل اقلیم خاصش اکنون در معرض فرسایش‌های بادی و افزایش وسعت بیابان قرار دارد؛ امری که ما نیز در آن دخیل هستیم.

حسن اکبری در مورد چالش بیابان و گرد و غبار و تاثیر آن بر محیط زیست، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: موقعیت خراسان جنوبی به گونه‌ای است که در کمربند خشک زمین قرار دارد و ماهیت استان، یک استان بیابانی است.

وی با بیان اینکه این استان در مجاورت با دو بیابان و کویر بزرگ کشور است، افزود: کویرهای متعددی نیز در داخل استان وجود دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی با بیان اینکه بیش از یک سوم خاک استان در معرض پدیده فرسایش بادی است، تصریح کرد: در سال بیش از ۷۰۰ هزار تن گرد و غبار از این کانون‌های فرسایش بلند می‌شود و بخش زیادی از آن در استان رسوب می‌کند و به نوعی بر سر مردم فرو می‌ریزد و بخشی از آن از استان خارج می‌شود.

اکبری ادامه داد: این امر نشان دهنده این است که ما شرایط خاصی داریم و کوچک‌ترین بی احتیاطی  در زمینه خفظ پوشش گیاهی، مدیریت مصرف آب و تغییر کاربری‌ها می‌تواند ما را به سمت بیابانی‌تر شدن پیش ببرد.

وی افزود: اگر چه بیابان پدیده طبیعی است و بخشی از بیابان‌هایی که دراستان و کشور وجود دارد؛ نتیجه فرایندهای طبیعی است، اما چیزی که باعث نگرانی ما است این است که فعالیت‌های انسانی شدت ایجاد بیابان را افزایش داده و روز به روز بر وسعت بیابان‌ها افزوده می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی بیان کرد: قطعا برای اینکه شرایط طبیعی پایدار و ادامه حیات داشته باشیم باید تعادلی بین میزان بیابان‌ها و سایر اکوسیستم‌ها که نقش تعادلی دارند مانند کوهستان‌ها، آبگیرها، تالاب‌ها و مراتع ایجاد کنیم.

روند حیات سخت می‌شود و نفس کشیدن سخت‌تر

اکبری با اشاره به اینکه اگر بیابان‌ها از حدی فراتر روند ادامه حیات برای ما سخت می‌شود، ادامه داد: هرعاملی که پوشش گیاهی را از بین ببرد ما را به سمت بیابانی شدن پیش می‌برد.

وی افزود: در بسیاری از نقاط استان ممکن است پوشش گیاهی وجود نداشته باشد، اما سنگ ریزه هایی وجود دارد که سطح خاک را می‌پوشاند و مانع فرسایش می‌شود چراکه ما استان بادخیزی هستیم و اگرخاک لخت شود بسیار راحت در اثر وزش باد به صورت گرد و غبار وارد هوا می‌شود؛ مخصوصا وقتی که شدت باد بالا باشد و ذرات خاکی که وارد هوا می‌شوند بسیار ریز و زیر ۲.۵ میکرون باشند، بسیار خطرناک هستند چراکه بسیار کوچک هستند و به راحتی از کیسه‌های هوایی درون شش‌های ما عبور می‌کنند و بدن ما مکانیزمی برای مبارزه با این گرد و غبار ندارد.

اکبری اظهار کرد: بخشی از گرد و غبار درشت تر  توسط بینی و بخشی در ریه فیلتر می‌شود و باز می‌گردد؛ اما ذرات زیر ۲.۵ میکرون جذب خون می‌شوند و بدن ما مکانیزم دفاعی در برابر این ندارد و بدین ترتیب مستقیما روی زندگی و سلامت ما تاثیر می‌گذارد.

وی با بیان اینکه گرد و غبار خسارت‌های دیگری نیز می‌تواند به ما وارد کند، تصریح کرد: این خسارت‌ها روی میزان محصولات کشاورزی، زیرساخت‌ها و قطعی برق خواهد بود که نمونه‌های آن را در خوزستان دیدیم؛ دید را در جاده‌ها کاهش می‌دهد و تصادفات افزایش پیدا می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی بیان کرد: براساس مطالعه‌ای که در سال ۱۳۹۷ انجام دادیم، سالانه بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان خسارت به زیرساخ‌ های استان و منابع زیست محیطی استان بر اثر گرد و غبار وارد می‌شود.

بیش از ۳۰۰ سال تا تجدید خاک

اکبری با بیان اینکه فرسایش خاک علاوه بر اینکه باعث ایجاد گرد و غبار می‌شود یکی از جبران‌ناپذیرترین خسارت‌ها به محیط طبیعی است، اظهار کرد: از نظر دانش بوم شناسی می‌گویند اگر بخواهیم حمله‌ای را علیه طبیعت شروع کنیم بهترین استراتژی این است که خاک را هدف بگیریم چراکه خاک بستر تولید، کشاورزی، رویش و امنیت غذایی است و وقتی خاک در منطقه‌ای آسیب بپذیرد بقیه حلقه‌های طبیعت هم آسیب می‌بینند.

وی ادامه داد: خاکی که دراثر فرسایش جابجا می‌شود و از دسترس خارج می‌شود آن خاک سطحی است که از نظر حاصلخیزی ارزشمند است؛ در حقیقت خاک زنده است که بخشی در اثر فرسایش بادی و خاکی از دسترس خارج می‌شود و این ایجاد یا تولید خاک برای هر سانتی متر آن بیش از ۳۰۰ سال زمان نیاز دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی با اشاره به اینکه اگر می‌خواهیم بیابان‌های استان توسعه پیدا نکند باید فعالیت‌هایی که موجب تاثیر بر طبیعت و مخصوصا خاک می‌شوند را بهتر مدیریت کنیم، تصریح کرد: چرای دام درکشور یکی از مهم‌ترین عوامل بیابان زایی است؛ مخصوصا در خشکسالی‌ها که خاک لخت است و پوشش کم تری دارد.

اکبری اظهار کرد: عوامل دیگری نیز موثر است از جمله اینکه استان ما یک استان معدنی است و طبیعتا توسعه معدنی نیاز است و بخشی از اشتغال استان باید به سمت معدن و صنعت برود؛ اما توسعه معدنی ما باید به چه شکل صورت بگیرد؟؛ چقدر جاده‌های دسترسی‌ ایجاد کنند؟؛ معادن چه اندازه سینه کار باز کنند و چقدر بازسازی انجام دهند؟؛ چقدر هنگام فعالیت به محیط زیست اطرافشان احترام بگذارند؟؛ چقدر معدن کاران با حساسیت‌های طبیعت آشنا هستند؟؛ این موارد همگی تاثیرگذار است تا توسعه معادن باعث بیابان زایی نشود.

بنیاد توسعه استان را برمبنای محور آب پیش ببریم

وی با بیان اینکه بخشی از کانون‌های فرسایش همین کانون‌های خطی است که جاده‌های فرعی و دسترسی‌هایی است که ما در طبیعت ایجاد می‌کنیم، افزود: این دسترسی‌ها بعضا برای معادن، بعضی برای دامداری‌ها و برخی برای گردشگری است.

اکبری با بیان اینکه این موارد وقتی رخ می‌دهد سطح خاک را بهم می‌ریزد و مستعد فرسایش می‌کند، تصریح کرد: ما باید بنیاد توسعه استان را برمبنای محور آب پیش ببریم؛ هرچقدر استفاده غیرمنطقی‌تری از آب داشته باشیم زیرساخت‌ها و بنیاد بوم شناسی استان بیشتر فرو می‌ریزد.

وی افزود: بخش زیادی از اشتغال استان روی کشاورزی و دامداری است و این‌ها از انواع شغل‌هایی هستند که فشار بیشتری روی طبیعت وارد می‌کنند؛ ما سالی بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت از سفره‌های آب زیر زمینی داریم و این تجمع اضافه برداشت‌ها ما را به سمت خطرناکی پیش می‌برد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی ادامه داد: ما مجازیم براساس منابع علمی حداکثر ۴۰ درصد آب‌های تجدید پذیر را برداشت کنیم درحالی که ما بیش از ۱۰۰ درصد در حال برداشت هستیم و این برای آینده بسیار خطرناک است.

روزهای سخت با رفتارهای غیرمعمول

اکبری اظهار کرد: ضمن اینکه وقتی ما برداشت بیش از حد از سفره داریم باعث می‌شود سفره آب‌های زیر زمینی افت داشته باشد و نتیجه این می‌شود که بسیاری از پوشش گیاهی استان که وابسته به منابع آب زیرزمینی هستند مخصوصا در اطراف باتلاق‌ها و آب گیرها پوشش‌های گیاهی آن خشک می‌شوند.

وی با بیان اینکه در اطراف تالاب‌ها پوشش‌های گیاهی که به منابع آب زیرزمینی وابسته هستند از جمله درختان گز که بوته‌های مقاوم کویری هستند قرار دارند، افزود: ما در توسعه استان باید به ظرفیت زیستی طبیعت توجه کنیم؛ یعنی هر نوع توسعه‌ای که قرار است شکل بگیرد از جاده سازی، خط آهن معدن، صنعت، پادگان، کشاورزی و شترداری و هر نوع توسعه یا هر نوع شغلی که قرار است ایجاد شود را باید بر مبنای ظرفیت طبیعت انجام دهیم و سعی کنیم کمترین آسیب را به پوشش گیاهی استان داشته و کمتر این برداشت را از سفره‌های آب زیرزمینی داشته باشیم؛  در این صورت است که می‌توانیم آینده روشنی را در بلندمدت برای استان ترسیم کنیم.

 مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی یادآور شد: در صورت عدم رعایت این موارد، اگر کوچکترین بی‌احتیاطی  کنیم با توجه به شرایط آسیب‌پذیر و شکننده‌ای که داریم این امر می‌تواند منجر به افزایش بیابان‌ها، افزایش گرد و غبار و آمدن روزهای سخت‌تر برای فرزندانمان شود.