مواجهه ایران با دو دهه خشکسالی

سمانه نگاه در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه امروزه اهمیت علم هواشناسی تقریبا بر کسی پوشیده نیست، اظهار کرد: اگرچه هواشناسی نسبت به طب و مهندسی و علوم انسانی که سالیان سال قدمت دارند، دانشی نوپا و جوان در دنیاست، اما در همین سالیان کمی که از ظهور آن می گذرد توانسته تاثیر خیلی زیادی بر زندگی جوامع بشری داشته باشد.

وی با اشاره به اثرگذاری هواشناسی در جنبه های مختلف زندگی انسان، افزود: امروزه هیچ وجهی از زندگی انسان نیست که وابسته به هواشناسی نباشد؛ از برنامه ریزی روزمره گرفته تا تصمیم گیری های کلان مدیریتی در حوزه های نیازمند استفاده از دانش و اطلاعات هواشناسی است.

این دکترای هواشناسی، با بیان اینکه نقش مهم هواشناسی در برنامه ریزی ها مشهود است، تصریح کرد: انسان با استفاده از علم هواشناسی علاوه بر اینکه از وضعیت جوی ساعات و روزهای آینده اطلاع پیدا می کند، می تواند در بازه های طولاتی تر همچون هفته و ماه نیز مدیریت داشته باشد.

نگاه، با اشاره به اهمیت داده های هواشناسی در حفاظت از محیط زیست و مدیریت منابع آب و توسعه کشاورزی، یادآور شد: امروزه پدیده تغییر اقلیم یا تغییرات آب و هوایی در همه دنیا اثبات شده و پذیرفته شده است و کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به این فکر هستند که چگونه با پیامدهای تغییر اقلیم کنار بیایند تا آثار منفی آن را کاهش دهند.

وی تغییر اقلیم را ناشی از گرمایش جهانی دانست و اضافه کرد: بخش عمده این افزایش دما به تولید گازهای گلخانه ای که توسط فعالیت های بشری درون جو اتفاق افتاده بر می گردد و باعث شده متوسط دمای کره زمین افزایش یابد و این افزایش دما توسط همه کشورها اندازه گیری و رصد می شود.

این پژوهشگر آب و هوا، با بیان اینکه بسیاری از بزرگان و افراد سالخورده نسبت به افزایش چشمگیر دما نسبت به سنوات گذشته اذعان دارند، گفت: در گذشته روزهای سال خنک تر و دمای هوا پایین تر و آسایش حرارتی بهتری برقرار بود لذا یکی از اثرات مهم افزایش دما از بین رفتن آسایش حرارتی و گرمایی است که در نتیجه تحمل انسان برای شرایط دمایی بالا کاهش پیدا می کند.

وی با اشاره به پیامدهای تغییر آب و هوا در مناطق مختلف، تصریح کرد: تغییر اقلیم در نقاط مختلف کره زمین متفاوت است، اما آنچه که مسلم است در تمام مناطق دنیا پدیده های جوی در اثر تغییر اقلیم به سمت شرایط حدی(فرین) پیش رفته اند.

نگاه ادامه داد: در بسیاری از مناطق مانند گیلان که بارش ها در طول سال به ویژه پاییز و زمستان به طور مداوم و ملایم بود، تبدیل به بارش های شدید و کوتاه مدت شده است. در سال های اخیر به جای اینکه در فصل پاییز هوای پیوسته ابری و باران ملایم داشته باشیم، خیلی از روزها هوای آفتابی داریم و یک سیستم بارشی انفجاری در یک روز بالای ۳۰۰ میلیمتر بارش را رقم می زند که شرایط حدی است.

این دکترای هواشناسی، با بیان اینکه پدیده های حدی می تواند منشا خشکسالی های گسترده و سیل های مخرب و طوفان های بزرگ و آتش سوزی های پیوسته جنگل در مناطق مختلف دنیا باشد، اظهار کرد: تغییر اقلیم در هر منطقه و عرض جغرافیایی پیامد متفاوت و متنوعی دارد.

وی با اشاره به اثرات تغییرات آب و هوا در منطقه گرم و خشکی مانند ایران، خاطرنشان کرد: طی سال های گذشته دوره های کم بارش ایران افزایش پیدا کرده؛ البته طی سال های ۹۸ و ۹۹ از نظر بارش وضعیت مناسبی داشتیم، اما تقریبا طی ۲۰ سال گذشته بخش اعظمی از سال ها را با شرایط کم بارشی شدید سپری کردیم و امسال نیز یکی از آن سال هاست لذا این کم بارشی باعث می شود منابع آب و ذخیره ها و پوشش گیاهی و محیط زیست و تنوع زیستی ما تحت تاثیر قرار بگیرد و محصولات و خدماتی که بخش های مختلف اقلیمی مانند کوهستان و جنگل به انسان عرضه می کنند، از بین بروند.

نگاه، با بیان اینکه پدیده تغییر اقلیم در ایران موجب شده بخش های وسیعی از کشور دچار شرایط کم بارشی و خشکی شود، گفت: تداوم این شرایط باعث شده خشکسالی های متمادی و پیوسته داشته باشیم و سطح منابع آب های زیرزمینی ما به شدت کاهش پیدا کند. همچنین برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی که به دلیل کاهش نزولات جوی خیلی زیاد رخ می دهد نیز می تواند اثرات منفی جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.

این پژوهشگر آب و هوا، با اشاره به ارتباط مستقیم خشکسالی با کاهش نزولات جوی، یادآور شد: نزولات جوی و بارش ها نقش اصلی و مهم را در تامین منابع آبی کشور بر عهده دارند. عمده این نزولات به صورت بارش برف در کوهستان بخش اعظم آب های شیرین مورد مصرف انسان در بخش شرب و کشاورزی را تامین می کند.

وی از دیگر اثرات نامساعد خشکسالی و تغییر اقلیم را تبدیل فاز جامد نزولات جوی مناطق کوهستانی ایران یعنی برف به باران در فصول پاییز و زمستان دانست و اظهار کرد: اگر در کوهستان به جای برف باران داشته باشیم، ذخیره آب در فصول گرم سال نخواهیم داشت، یعنی این برف است که انباشته می شود و با آب شدن تدریجی در بهار و تابستان منابع آبی پایین دست و رودخانه ها و چشمه ها و چاه ها را تامین می کند.

نگاه، با بیان اینکه تبدیل بارش برف به بارش باران در کوهستان عملا منابع عظیم تامین آب کشور را از بین می برد، گفت: یکی از رسالت های مهم هواشناسی این است که با ارائه پیش بینی های درست و به موقع در جهت حفظ جان و مال افراد اقدام کند، یعنی هواشناسی علاوه بر جمع آوری اطلاعات و داده های کمی، با پیش بینی جوی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت به انواع زیست بوم ها خدمات می دهد.

این دکترای هواشناسی، تغییر اقلیم را موجب تغییر رژیم های بارشی دانست و یادآور شد: علاوه بر افزایش دما، با سیستم های باشی انفجاری مواجه هستیم که شدت این بارش ها می تواند مخاطره آمیز باشد و منجر به حوادث و وقایع خسارت بار شود لذا پیش بینی های هواشناسی به مدیریت نیروها و امکانات کمک می کند تا خسارت های بارش ها را کاهش دهیم.

وی همچنین از مسئولان خواست به کمک پیش بینی های بلندمدت هواشناسی به مدیریت منابع آبی و تولید انرژی و کشاورزی دیم و آبی کمک کنند و گفت: آگاهی از شرایط تغییر اقلیم و کاهش حجم بارش ها به مدیران کمک می کند تا برای سال آبی آتی تدابیر لازم را اتخاد کنند تا تامین منابع آبی و مدیریت مصارف اتفاق بیفتد.